تاريخچه صنعت آسانسور در ايران

تاريخچه صنعت آسانسور در ايران

صنعت آسانسور جهان از زماني که با نيروي برق کار مي کند قدمتي يکصد و پنجاه ساله دارد، هر چند عمر بالابرها در جهان به بيش از ده هزار سال مي رسد و اولين چرخ چاه خود از اولين بالابرها بوده است. مهمترين شرکت هاي توليد آسانسور در جهان اوتيس و شيندلر با قدمتي حدود يکصدو پنجاه سال مي باشند.

اما صنعت آسانسور ايران قدمتي هشتاد ساله دارد. البته اگر گفته هاي بدون مدرک در مورد نصب آسانسور در کاخ گلتسان توسط ناصر الدين شاه را ناديده بگيريم، اولين آسانسورها که آنهم البته اثري از آنها بجا نيست در پالايشگاه آبادان در دوران حکومت احمد شاه قاجار نصب شده است. اما آنچه مسلم و قابل بررسي است اولين آسانسور ها در ساختمانهايي که در زمان پهلوي اول ساخته شده است نصب شده و در ساختمانهاي اطراف ميدان امام خميني (ميدان سپه سابق) مثل باشگاه افسران ستاد ارتش، کتابخانه ملي آثار آن وجود دارد و بسياري از آنها توسط کارشناسان خارجي و به کمک نسل اول متخصصين صنعت آسانسور ايران نصب و راه اندازي شده است.

نسل اول ساختمانهاي بيش از سه طبقه در ايران در دوران پهلوي اول و آپارتمان سازي بصورت امروزي از سال 1335 در دوران پهلوي دوم شروع شده است. بنابراين دوران رشد صنعت آسانسور ايران را زا سال 1335 به بعد بايد نامگذاري کرد.

ابتدا آسانسورها کامل و بسته بندي شده از خارج از کشور به ايران وارد شده است. ليکن بتدريج شرکتهاي ايراني فروش و نصب آسانسور در ايران بوجود مي آيند و در سال 1345 اولين کارگاه توليد درب و کابين توسط اوکسن الکساني با کپي برداري از روي درب و کابينهاي شرکت هاي اروپايي بوجود مي آيد.

در سال 1345 در طرح هاي وزارت مسکن و شهرسازي براي آپارتمان سازي برنامه ريزي شده و ايجاد شهرک هاي مسکوني در اطراف شهرهاي بزرگ براي ساخت اولين کارخانه آسانسورسازي در ايران برنامه ريزي مي شود.

در سال 1350 کلنگ ساخت اولين کارخانه آسانسورسازي ايران با نام ايران شيندلر در زميني به مساحت چهل هزار متر مربع واقع در شهر صنعتي البرز قزوين به زميني زده مي شود و در سال 1353 اين کارخانه با ظرفيت اوليه توليد چهارصد دستگاه آسانسور تحت ليسانس شيندلر سوئيس به بهره برداري مي رسد و بطور همزمان جهت پرورش نيروي متخصص در نصب آسانسورهاي خود مبادرت به برگزاري دوره هاي کامل آموزشي تئوري و عملي نصب آسانسور مي نمايد که در هر دوره حدود 20 نفر تکنسين موفق به کسب مدرک مهارت نصب مي شوند و اين دوره ها از سال 1354 تا 1357 ادامه داشت و امروز دانش آموختگان آن دوره ها زبده ترين و کارآمدترين افراد در صنعت آسانسور در ايران مي باشند و اغراق نمي باشد اگر از شرکت آسانسورسازي ايران شيندلر به عنوان مادر صنعت نوين آسانسور در ايران ياد کرد. همچنين بطور همزمان اولين کارخانه سازنده قطعات آسانسور در ايران با نام تسلا ــ ايران توليد خود را شروع مي کند.

در سال 1354 کارخانه آسانسور و پله برقي ايران در ابهر تأسيس و مدتي بعد تحت ليسانس هاوس هان آلمان شروع به توليد مي کند. شرکت اوتيس آمريکا نيز اقدام به خريد زميني در شهر صنعتي ساوه نموده و برنامه ريزي براي تأسيس کارخانه مي کند.

همچنين در سال 1355 شرکت توليدي ايران امباربا کارخانه توليد آسانسور خود را در شهر صنعتي رشت تأسيس و توليد آسانسور را تحت ليسانس امباربا اسپانيا آغاز مي کند.

در کنار شرکت هاي توليدي فوق حدود سي شرکت نصب و فروش آسانسور هم در ايران تا سال 1357 دائر مي شود که بعضي از اين شرکت ها نمايندگي فروش شرکت هاي فوق را در تهران و شهرستان ها دريافت مي کنند. همچنين چهار يا پنج کارگاه توليد درب و کابين هم ايجاد مي شود که شرکت هاي فروش و نصب آسانسور را ياري مي دهند. بدين ترتيب تا قبل از بثمر رسيدن انقلاب و ضعيت صنعت آسانسور ايران بشرح فوق است.

پس از انقلاب:

کار شناسان خارجي از ايران مي روند و ايران تحريم اقتصادي مي شود و واردات قطع مي شود.

1- شرکت ايران شيندلر که بيشتر سهام آن متعلق به بانکهاست با ملي شدن بانک ها عملاً دولتي مي شود و توسط وزارت مسکن و شهرسازي اداره مي شود.

2- شرکت آسانسور و پله برقي ايران که سهام آن خصوصي است با عدم ورود آسانسور از خارج تعطيل مي شود.

3- پروژه اوتيس آمريکا نيمه کاره باقي مي ماند. زمين آن در شهر صنعتي ساوه و دفتر فروش آن در تهران مصادره مي شود و وزارت بازرگاني عهده دار اداره آن مي شود.

4- شرکت ايران امباربا که با سرمايه گذاري بانک صنعت و معدن و سرمايه گذار خصوصي ايجاد شده با خروج سرمايه گذار خصوصي از ايران توسط بانک صنعت و معدن اداره مي شود

5- شرکت

آسانسور

دستگاهي است دائمي که براي جا به جايي اشخاص يا کالا ،بين طبقات ساختمان بوده و در طبقات مشخصي عمل مي نمايد . داراي کابيني است که ساختار ، ابعاد و تجهيزات آن به اشخاص به سهولت اجازه استفاده مي دهد و ميان ريلهاي منصوبه عمودي با حداکثر انحراف 15 درجه حرکت مي کند .

آسانسور وسيله نقليه عمومي دائمي است که بين ترازهاي از قبل تعريف شده حرکتمي کند آسانسور تنها وسيله رفت و آمد ترافيکي است که مورد استفاده تمامي گروه سني قرار مي گيرد و عمومي ترين وسيله جابجايي عمودي در جهان است .

آسانسور وسيله نقليه اي است که کنترل آن به يک سيستم سپرده شده فرمان دادن به آن به اختيار مسافر است ، اما ايستادن آن در محل مقرر به توسط سيستم است .

آسانسور در داخل محيطي نصب مي شود که از سه قسمت تشکيل شده است :

1- موتورخانه : براي برقراري موتور و گيربکس و تابلو کنترل آسانسور و تابلو برق

2- چاه آسانسور : براي نصب درها ، ريلها و همچنين محلي براي حرکت کابين و وزنه

3- چاهک : در پايين ترين قسمت چاه آسانسور ،براي ضربه گيرها و بافرها

موتور گيربکس بعنوان قلب آسانسور و تابلو کنترل بعنوان مغز آسانسور عمل مي نمايد .

آسانسور حمل بار و مسافر

آسانسورري است که براي حمل ونقل کالا طراحي شده است و معمولا عمل حمل ونقل بهمراه افراد صورت مي گيرد .

آسانسور خدماتي

آسانسوري است دائمي که براي جابجايي کالا بين طبقات ساختمان مي باشد و در طبقات مشخصي عمل مي کند ، داراي کابيني است که ابعاد آن به اشخاص اجازه استفاده را نمي دهد و در ميان ريلهاي منصوبه عمودي و با حداکثر 15 درجه انحراف، حرکت مي کند . ابعادي که کابين را براي افراد غير قابل استفاده مي کند ، نبايد از مقادير زير بيشتر شود :

الف – مساحت کف کابين 00/1 متر مربع

ب – عمق 00/1 متر

ج – ارتفاع

آسانسور خودرو بر ساختمان هاي خصوصي

آسانسوري که اتاقک آن ابعاد مناسبي براي جابجايي خودروهاي سواري داشته و طراحي آن امکان اين جابجايي را مي دهد .

ريل راهنما

اجزايي صلب هستند که براي هدايت کابين و يا وزنه تعادل تعبيه مي شود .

تعريف سيستم مکانيکي و قطعات مربوطه

و سرعت است. آسانسور طبق اين پارامتر ساخته مي شود . جرم يک Q ( kg )

پارامترهاي اصلي آسانسورها

مسافر براي هر نوع محاسبه اي در آسانسور 75 کيلو در نظر گرفته مي شود .

پارامتر هاي فني ديگر عبارتند از :

الف ) ارتفاع مسير ( بالا رفتن کابين ) تعداد و محل توقف ها

ب ) ابعاد چاه آسانسور ، کابين و موتورخانه

پ ) ولتاز برق اصلي ، تعداد استارت آسانسور در ساعت و فاکتوربار

ت ) سيستم کنترلآسانسور

ث ) سيستم درب هاي آسانسور و ورود و خروج و نوع کنترل

ج ) تعداد آسانسورهاي و مکان آنها در ساختمان

چ )شرايط محيطکار کرد

قطعات اصلي آسانسورهاي الکتريکي عبارتند از:

الف ) وسايل تعليق کابين و وزنه تعادل که مي تواند سيم بکسل فولادي و يا زنجير باشد .

ب ) وسيله رانش که محرک آسانسور است و شامل:

- موتور الکتريکي

- گيربکس

- ترمز

- فلکه کششي و يا دنده زنجير

- شاسي ماشين – کوپلينگها ، محورها ، ياتاقانها

پ ) کابين که مسافرين و يا بار را حمل مي کند ، شامل يوک، که چهارچوبي فلزي است و کابين ازطريق آن به سيستم تعليق متصل مي شود ، کف کابين که بار را نگهداري مي کند و بدنه کابين به کف متصل است .

قطعات ديگر عبارتند از :

- سيم تعليق

- راهنماها که باعث هدايت کابين در مسير حرکت خود مي شود .

- درب کابين و محرک درب

ت )وزنه تعادل که براي جبران وزن کابين و قسمتي از ظرفيت بکار مي رود .

(Hoist Way) ث ) چاه آسانسور

اين فضا قسمتي يا تماما پوشيده است و از کف چاله تا سقف ( کف موتورخانه ) ادامه دارد در اين فضا کابين و وزنه تعادل حرکت مي کنند و شامل ريلهاي راهنما براي کابين و وزنه تعادل و درهاي طبقات و ضربه گير در کف چاه مي باشد .

ج ) سيستم ايمني

يک وسيله مکانيکي است که در صورت بروز هر گونه خرابي ، يا شل شدن سيم بکسل( زنجير تعليق) وسيله توقف و نگاه داشتن کابين و يا وزنه تعادل در روي ريل راهنما مي باشد و اگر سرعت کابين در جهت پائين رفتن از مقدار مشخص شده اي تجاوز کند اين مکانيزم عمل مي نمايد ، عملکرد اين مکانيزم توسط گاورنر که معمولا در موتور خانه است شروع مي شود .

چ ) ضربه گيرها

کابين يا وزنه از حدود تعيين شده در چاهک گذشته و امکان برخورد با کف چاهک پيش آيد اين وسيله از برخورد خشن جلوگيري مي نمايد . ضربه گير ممکن است از جنس پلي اورتان ، فنر يا نوع روغني انتخاب شود که بستگي به سرعت اسمي داشته و طوري طراحي مي شود تا انرزي جنبشي کابين يا وزنه تعادل را جذب کرده ( نوع فنري ) و يا مستهلک نمايد .

ح ) تجهيزات الکتريکي

که شامل امکانات ايمني و روشنايي نيز مي گردد .

خ ) سيستم کنترلي

موتور و گيربکس بالا بر

موتور و کاهنده هاي بدون چرخ دنده معمولا براي سرعت هاي بيشتر از 2.5 متر بر ثانيه استفاده ميشود در حاليکه براي سرعت هاي کمتر ، از گيربکس هاي داراي چرخ دنده استفاده مي شود قبلا از گيربکس با چرخ دنده هاي ساده استفاده مي شد ولي با پيشرفت روش هاي طراحي و توليد ، چرخ دنده هاي حلزوني يک استاندارد قابل قبول مورد استفاده در گيربکس آسانسورها شد .

و تغيير سرعت از طريق تغيير فرکانس صورت مي گيرد .AC موتور گيربکس شامل موتور سه فاز.

ترمزها

در صورت قطع برق يا قطع برق سيستم کنترل ، سيستم ترمزآسانسور بايد به طور اتوماتيک عمل کند ، لذا ، از ترمز هاي اصطکاکي الکترو مغناطيسي استفاده مي شود . اگر کابين با 125% بار نامي خود در سرعت معمول خود حرکت کند ، ترمز ها بايد قادر به توقف کامل سيستم باشند و بلافاصله سيستم را در حالت ساکن نگهدارند .

ترمز بايد توسط فنرهاي فشاري و يا نيروي وزن عمل کند . ترمز توسط الکترومغناطيس و يا الکتروهيدروليک بايد باز شود . اگر جريان برق قطع شود بايد حداقل دو وسيله مستقل الکتريکي کنترل کننده داشته باشد . در صورت قطع جريان برق ، ترمز بايد بلافاصله عمل نمايد . هنگاميکه موتور گيربکس با يک وسيله دستي اضطراري مجهز باشد ترمز بايد طوري طراحي شده باشد که توسط دست بتوان آن را باز کرد و با فشار دائمي توسط نفر اين ترمز باز بماند .

مقررات ايمني سيستم محرکه آسانسور

1-هر آسانسور بايد حداقل يک سيستم محرک مخصوص به خود داشته باشد .

2- حرکت دادن آسانسور به دو روش مجاز است .

با استفاده از سيم بکسل و فلکه و وزنه تعادل ( By traction ) الف ) سيستم اصطکاکي اين سيستم چه از نوع وينچي بدون وزنه تعادل و چه از نوع ( Positiv drive( ب ) سيستم مستقيم فقط براي سرعتهاي کمتر از 0.63 متر بر ثانيه مجاز است .

3- آسانسور بايد مجهز به سيستم ترمزي باشد که در مواقع قطع منبع تغذيه موتور اصلي و يا مدارهاي فرمان به صورت خود کار سيستم متحرکه را متوقف نمايد .

4- سيستم ترمز بايد يک ترمز الکترومکانيکي ( اصطکاکي ) داشته باشد .

5- سيستم ترمز بايد بدون هيچگونه تاخيري پس از قطع مدار باز کننده ترمز، عمل نمايد ( ديود با خازني که به طور مستقيم به ترمينال سيم پيچي ترمز متصل است بعنوان يک وسيله تاخير دهنده محسوب نمي شود) .

6- فشار کفشک هاي ترمز بايد توسط نيروي فنر تامين شود .

7- ترمز بايد داراي حداقل دو کفشک با لنتهاي نسوز باشد که روي ديسک يا استوانه عمل مي کنند .

8- استفاده از ترمز نواري ممنوع است .

9- وجود چرخ طيار يا وسيله ديگري براي رساندن کابين در حالت اضطراري تا سر طبقه ضروريست .

10- براي قسمتهاي گردنده در دسترس با سطح ناصاف نظير زنجيرها ، چرخ زنجيرها و چرخ دنده ها بايستي حفاظت موثري پيش بيني شود .

11- کليه اجزاء گردنده با سطح صاف بايستي به رنگ زرد باشد .

سيستم تعليق کابين و مکانيزم تعادل

کابين و وزنه هاي تعادل توسط سيم بگسل هاي فولادي معلق نگاه داشته مي شوند . سيم بگسل هاي آسانسور به بالاي يوک کابين متصل مي شوند .يک وسيله اتوماتيک براي تنظيم کشش سيم بگسل تعليق بايد حداقل در يکي از دو انتها وجود داشته باشد. اين وسيله با مکانيزم متعادل ساز فشردگي بطور جداگانه معرفي مي شود، چنين وسيله اي

شامل يک سوکت گوه اي است که همراه يک فنر مارپيچ فولادي ، ضربه گير لاستيکي و کابل شو است .

وزنه تعادل

وزنه تعادل در آسانسورهاي کششي و زنجيري براي تعادل جرم کابين و درصدي از وزن بار يا مسافر بکار مي رود .

اين درصد 45 تا 50 مي باشد

وزنه هاي تعادل داخل قاب مربوطه بايستي به طريقي مهار شده باشند که در اثر ضربات احتمالي شکسته نشده و از قاب خارج نشوند . به قاب وزنه بايد حفاظ يا حفاظ هايي فلزي نصب شوند تا در صورت شکستن کفشک هاي وزنه ، قاب از ريل وزنه خارج نشوند .

هدايت کابين

استفاده از ريل راهنما بعلل زير است :

1 ) براي هدايت کابين و وزنه تعادل در حرکت عمودي و حداقل کردن حرکات افقي .

شامل ورد 50صفحه ای